Τα θεία πάθη του Διονύσου

Αν δεχτούμε πως με τη «Γέννηση της τραγωδίας» ο Νίτσε θεμελιώνει ταυτόχρονα μια νέα Θεογονία με βάση το δόγμα του Υπαρξισμού, τότε η ανάδειξη του Διονύσου ως τραγικού ήρωα της ύπαρξης, αναγεννά την τραγωδία στο σύγχρονο τοπίο της νεωτερικότητας.

Ο μοντέρνος Διόνυσος βιώνει τα πάθη του, σε αντιστοιχία με τα πάθη του Θεανθρώπου, αλλά εμείς δεν μπορούμε να τον εντοπίσουμε παρά μέσα από τις μεταμορφώσεις του, τον Προμηθέα ή τον Οιδίποδα, στο σισύφειο μαρτύριο της ύπαρξης. Δεν αρκεί βέβαια ένας Διόνυσος για να σταθεί απέναντι στον Χριστό, χρειάζεται και η απολώνεια διάσταση για να ολοκληρωθεί το θεανθρώπινο πορτρέτο. Σε αυτή τη διτή και σύνθετη φύση, ο Διόνυσος είναι η μυθιστορηματική πλευρά του Χριστού, η ανθρώπινη, γεμάτη πάθη και αδυναμίες, και ο Απόλλωνας η ποιητική του εκδοχή, αγνή, φιλτραρισμένη από κάθε αγωνία, φόβο, επιθυμία.

Η νιτσεϊκή εκδοχή κλίνει προς τον Διόνυσο των Μυστηρίων, τον ήρωας που βιώνει εξατομικευμένα τα πάθη, όπως ο καθένας από μας. Ευτυχώς, δεν είναι ένας ιδεατός χαρακτήρας στον οποίο οφείλουμε να ομοιάσουμε αλλά ένας θεός που εκπίπτει στην θέση του θνητού όντος και βιώνει αδιαμεσολάβητα την χαρά αλλά και το διαρκές μαρτύριο της ύπαρξης. Κομμάτια αυτού του θεού θα βρούμε σε όλους τους μείζονες χαρακτήρες του μυθιστορηματικού σύμπαντος, από τον Συνταγματάρχη Σαμπέρ και την Εξαδέλφη Μπέτυ, μέχρι τον Ρασκόλνικοφ, τον Ιβάν Ίλιτς, τον Μερσώ και τον Γιόζεφ Κ.